بررسی و نقد تلاش های ادبی ابوعبیده (پیشتاز علم معانی و بیان) پیرامون قرآن کریم

کتاب «مجاز القرآن» از نخستین کتاب¬هایی است که در پایان قرن دوم هجری، به¬وسیله ابوعبیده معمر بن مثنی، پیرامون قرآن کریم تألیف شد. با بررسی دقیق این کتاب به این نکته پی می¬بریم که ابوعبیده، گام¬های اولیه را در رابطه با نظم و اسلوب قرآن کریم برداشته است. تلاش¬های او در این زمینه، راه را برای تألیف کتب جامعی در زمینة اسلوب ادبی قرآن کریم هموار ساخت و تأثیر آن در آثار نویسندگان قرون بعد آشکار است. ابوعبیده در کتابش به کشف جنبه¬های زیبایی¬شناسی قرآن کریم پرداخته است. وی به این مسئله واقف شده که در آیات قرآن کریم چیزی نهفته است که شرح و توضیح نیاز دارد. او با استشهاد به آیات قرآن کریم، حدیث نبوی، شعر و نثر، به بیان ویژگی¬های لغوی، نحوی و بلاغی این کتاب مقدس پرداخته و از این طریق به راز اعجاز قرآن کریم و بلاغت منحصر به فرد آن پی برده است؛ هرچند، به صورت مستقیم، اشاره¬ای به لفظ (اعجاز) ومسئله¬ی اعجاز نکرده است. بنابراین، کتاب «مجاز القرآن» نخستین کتابی است که به کشف اعجاز قرآن کریم پرداخته و اسلوب ادبی قرآن کریم را بررسی نموده است. روشی که در این مقاله به آن تکیه نموده¬ایم روش توصیفی – تحلیلی است.